09/01/2017

Dyma’r Arglwydd Elystan Morgan yn esbonio cefndir Bil Cymru

Pam mae hynny wedi codi?

Beth yw'r goblygiadau?

Hyn sydd gennym yw llai o bwerau a oedd gennym cynt ac mae yn Dibrisio Datganoli.

Ym mis Gorffennaf 2014 gofynywyd am i’r Uchel Lys benderfynni’r ffin rheng audurdod deddfwrthiaethol y Cynulliad yng Ngaerdydd ac awdurdod y Senedd yn San Steffan.

Y mater gerbron oedd dymuniad y Cynulliad i basio deddfwriaeth oedd yn gosod cyfraddeau cyflogi gweithwyr amaethyddol yng Nghymru.

Dadl Twrne Cyffredin ar y pryd ar ran llywodraeth San Steffan oedd mae mater clasurol o gyflogaeth oedd hwn.

Penderfynodd y Goruchaf Lys yn unfrydol i’r gwrthwyneb gan ddweud pa le bynnag yn yr unrhyw ugain maes sydd wedi eu datganoli (yn ôl Deddf Llywodraeth Cymru 2006 ) ble dangosir y bwriad o drosglwyddo darnau helaeth o awdurdod i Gymru yna yn yr amgylchiadau hynny mae’r gyfraith yn derbyn bod y cyfan wedi’i throsglwyddo o’r maes hynny ond i’r graddau mae hynny o eiriau penodol yn neilltuo i unrhyw bŵer arbennig.


Disgrifiad y Goruwch Lys oedd fod yna ‘silent transfer’.

Yr oedd y penderfyniad hen yn seisemic ei effeithiau :-

-       ‘roedd yn glir bod tiriogaethau eang o awdurdod wedi eu trosglwyddo i Gymru hebi neb sylweddoli hyn;

a hefyd  

-       bod yna yn ychwanegol amryw o amgylchiadau na ellid ddweud a oedd trosglwyddiad wedi cymeryd lle neu peidio.

Y mae darpariaethau Mesur Cymru felly yn deilliaw yn uniongyrchol o’r sefyllfa gyfansoddiadol hon.

Ymateb y LLywodraeth a’r Ysgrifennydd Gwladol yw cyfyngu yn llym ar y pwerau sy gan y Cynulliad ac o ganlyniad felly yn sgil Mesur Cymru mae yn lleihau ar awdurdod deddfwyrieithol y Cynulliad.

I ba raddau ni allaf ddweued pin a’i hyd at 10 y cant neu at 30 y cant o’r sefyllfa bresennol, ond yn sicr fydd yn sylweddol iawn.


Felly, yr irony ydy, nad yw'r hyn a gynigir yn Mesur Cymru yn enghraifft o ddatganoli pellach ond yn hytrach yn ymhlygiad llachar o ddibrisio a glanweithio holl egwyddor datganoli